Sen đá sỏi trắng là một loài cây bản địa của Mexico, nó không phải là một giống lai với sen đá laui như nhiều người lầm tưởng có vẻ bề ngoài giống hệt với các loại sen đá sỏi thuộc chi Pachyphytum khác như sỏi hồng cánh tròn, nó được đặt tên khoa học và thay đổi khá nhiều lần, tuy nhiên gần đây, vào năm 2023, sen đá sỏi trắng đã được đặt tên khoa học mới để nhằm vinh danh nhà sinh vật học Jerónimo Reyes Santiago.
Hành trình thay đổi tên khoa học trải qua ba giai đoạn đáng chú ý.
- Echeveria cuicatecana (2004)
- Pachyphytum cuicatecanum (2010)
- Jeronimoa cuicatecana (2023)
Từ lâu, chúng ta đã biết rằng Sen đá sỏi trắng Echeveria cuicatecana cần được chuyển đổi phân loại học. Đây là một loài thực vật gây tranh cãi vì không hoàn toàn thuộc chi Echeveria (J. Reyes, Joel Pérez & Brachet), cũng không thuộc chi Pachyphytum (Myron Kimnach).
Trong khoảng năm 2001-2003, một số cuộc thám hiểm thực vật đã được tiến hành tại Khu dự trữ sinh quyển Tehuacán-Cuicatlán, thuộc các bang Puebla và Oaxaca của Mexico. Trong chuyến thám hiểm vào năm 2003, các nhà nghiên cứu phát hiện một loài thực vật tuyệt đẹp với cụm hoa kỳ lạ, rất giống Echeveria laui. Cây này được tìm thấy ở Cuicatlán, mọc trong rừng nhiệt đới khô rụng lá trên sườn đá.
Năm 2004, loài này được phân loại là Echeveria cuicatecana bởi Jerónimo Reyes, Joel Pérez và Christian Brachet, được xếp vào nhóm Pruinosae.
Sau đó, vào năm 2010, nhà phân loại học người Mỹ Myron Kimnach đã chuyển loài này sang chi Pachyphytum, vì cấu trúc cụm hoa của nó giống với chi này.
Tuy nhiên, tại Mexico, các nhà nghiên cứu thuộc Vườn thực vật của Đại học Tự trị Quốc gia Mexico không đồng tình với sự thay đổi này. Họ nhận thấy rằng loài này cần được nghiên cứu thêm, vì các đặc điểm hình thái của nó cũng không hoàn toàn phù hợp với chi Echeveria.
Những nghiên cứu bổ sung là cần thiết để phân định rõ ràng và thực hiện các nghiên cứu phân tử nhằm xác định phân loại. Chi Pachyphytum được xem là đơn ngành với đặc điểm nhiễm sắc thể rõ ràng, và sự phân bố địa lý của chi này cho thấy sự cách biệt lớn giữa các loài.
Hơn một thập kỷ đã trôi qua để có được câu trả lời, giải quyết sự không chắc chắn trong việc phân loại loài. Nhiều người đã dự đoán rằng sẽ cần tạo ra một chi mới.
Dựa trên bằng chứng phát sinh loài từ ma trận kết hợp các locus mã vạch DNA chuẩn (rbcL, matK và ITS2) và các mẫu từ GenBank (ITS2) (De la Cruz et al., 2019), người ta xác nhận rằng loài này không thuộc chi Pachyphytum.
Ngoài ra, còn có các khác biệt hình thái như hoa: Jeronimoa có cánh hoa xếp chồng lên nhau và không có ống tràng; Pachyphytum có cánh hoa không chồng lên nhau và ống tràng nhỏ; Echeveria có cánh hoa hơi xếp chồng và ống tràng nổi bật.
Vì những lý do trên, các nhà nghiên cứu Jose Antonio Vázquez, M.A. Islas Luna và Santiago Rosales đã quyết định tạo ra một chi mới với tên gọi tưởng nhớ là Jeronimoa.
Chi mới này vinh danh nhà sinh vật học Jerónimo Reyes Santiago, người đã có hơn ba thập kỷ cống hiến cho nghiên cứu và thám hiểm, đóng góp vào việc phổ biến tri thức, bảo tồn và sử dụng bền vững các họ thực vật Crassulaceae và Cactaceae. Đây là một chi tiết quan trọng, và cá nhân tôi cho rằng ông ấy hoàn toàn xứng đáng với sự vinh danh này.
Jeronimoa cuicatecana, tên mới của loài thực vật tuyệt đẹp này.